وجوه انسانی بلایای طبیعی ایجاد شده توسط : Admin5ir92 در 1392/08/27 04:42:48 ب.ظ
مقدمه
ایالات متحده کشوری بزرگ، وسیع و بسیار توسعه یافته است مناطق کوهستانی، دشتها، بیابانها، گستره رودخانهای و یکی از چشمگیرترین سواحل جهان، دارای جغرافیای متنوعی است. این کشور همچنین یکی از پرجمعیتترین کشورها بوده و جمعیت آن از لحاظ قومی و نژادی بسیار متنوع است. ایالات متحده با ثروت عظیم خود دارای منابع فراوان فناوری بوده و برای شهروندان خود، سیستمهای زیرساختی پیشرفته و امکانات حیاتیای همچون بیمارستانها، مدارس، شرکتها و کارخانهها را به وجود آورده است. این ویژگیها باعث اهمیت آسیبپذیری و مقاومت این کشور در مقابل انواع فجایع شامل بلایای طبیعی، تکنولوژیکی و انسانی شده است.
با وجود ثروتی که در ایالات متحده وجود دارد موقعیتهای خطرناک، این کشور را به طور جدی در معرض فجایع قرار داده است (مانند ژاپن و چین). زلزلههایی که کالیفرنیا را میلرزاند، سیلهایی که اغلب در سراسر کشور رخ میدهند، و توفانهایی که بر مناطق ساحلی خلیجهای آن میتازند، به خصوص توفانهای کاترینا[1] و ریتا[2] در سال 2005، این حقیقت را به ما یادآوری میکنند. اما شرایط خطرناک به تنهایی موجب به وجود آمدن فجایع نمیشوند. اقدامات مردم و تصمیماتی که آنها میگیرند نیز بسیار مهم هستند. برای مثال، بسیاری از خانوادهها تصمیم میگیرند خانواده خود را در مکانی مستقر کنند که دارای نمایی رو به اقیانوس باشد، اما این کار ممکن است همانگونه که در حوادث ساحلی رخ داد با خطر توفان و موج کولاک همراه باشد. چنین تصمیمات شهروندان و مقامات درباره موقعیتهای اضطراری بر سطح آسیبپذیری جامعه در مقابل بلایا تأثیرگذار است.
چه این عامل بالقوه، یک عامل طبیعی همچون زلزله باشد ، و چه همانند حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 در شهر نیویورک واشنگتن دی. سی؛ و یا در نزدیکی شنکزویل[3] پنسیلوانیا در قالب انسانی رخ دهد.
چنین مسائل اجتماعی و رفتاری، بخشی از عرصهی تحقیقات در خصوص فجایع در علوم اجتماعی هستند که به عنوان یک رشته تحصیلی در ایالات متحده در اوایل قرن بیستم آغاز گردیده و با هر نسل جدید از محققان جای پای خود را مستحکمتر میکند. بیش از چهل سال است که دکتر توماس ای. دریبک[4]، نویسندهی وجوههای انسانی بلایا[5]، یکی از شخصیتهای پیشرو در زمینه تحقیق در خصوص بلایا و فجایع ناشی از آنها است. او به درک ما از اینکه چگونه افراد، گروهها، سازمانها
و جوامع خود را برای انواع مختلف بلایا آماده میکنند، به آنها پاسخ میدهند و از آنها بهبودی مییابند، کمک زیادی کرده است. حرفه برجسته وی بر اساس کار جامعهشناسان پیشگامی همچون چارلزفریتز[6] از آکادمی ملی علوم، و ای. ال. کوارانتلی و راسل داینز[7]، بنیانگذاران مرکز تحقیقات بلایا، و همچنین دیگر دانشمندان اجتماعی پیشرو در زمینه تحقیقات بلایا بنا نهاده شده است. دریبک شاید بیشتر به خاطر مطالعات میدانی و نظرسنجیهای نوآورانهی خود، به خصوص آنهایی که بر چالشهایی که مدیران و تصمیم گیرندگان فوریتهای محلی تمرکز دارند مشهور باشد. تحقیقات وی او را قادر ساخته تا سهم نظری عمدهای در مطالعات جنبههای انسانی فجایع و همچنین ارائه یک بنیان معرفتی برای پیشبرد حرفه مدیریت اضطراری و گسترش جوامع انعطافپذیر در برابر فاجعه در امریکا داشته باشد.
من به برای نوشتن این پیشگفتار مفتخرم، زیرا بیش از چهل سال است که دریبک و همسر و همیار او، روت آن دریبک[8] را میشناسم. ما هر دو در میان اولین فارغالتحصیلانی بودیم که به عنوان بخشی از کارمندان مرکز تحقیقات بلایا[9] (DRC)در زمان تاسیس آن در دانشگاه ایالتی اوهایو[10]، در سال 1963 انتخاب شدیم. من به همراه سایر کارکنان به صورت نزدیکی با دریبک در یک مطالعهی عظیم شبیهسازی آزمایشگاهی که او آن را طراحی و هماهنگ کرده بود مشغول به کار بودیم. اداره پلیس کلمبوس اوهایو نیز در این مطالعه با ما همکاری کرد. در DRC همچنین افتخار کار کردن با او در مطالعات میدانی تحقیق در خصوص فاجعهی استادیوم ورزشی ایندیاناپولیس که او رهبری آن را بعهده داشت را داشتهام. مطالعه ای که او در کتابش به آن اشاره کرده و اولین مطالعه از مطالعات بسیاری بود که او در طول زندگی حرفهای خود به انجام رساند. در واقع روابط نزدیکمان در طول حرفهی ما پا بر جا مانده است، از جمله در دورهی زمانی که من به عنوان مدیر برنامه مشغول به خدمت بودم و سپس رئیس بخش کاهش خطر در بنیاد ملی علوم شدم، جایی که دریبک حمایتهای پژوهشی خارجی بسیاری در خصوص مطالعات متعددی که در طول دورهی تصدی خود در دانشگاه دنور انجام داد را دریافت کرد.
وجوه انسانی بلایا، کتابی منحصر به فرد و بسیار مورد نیاز است. این کتاب نه تنها از تعهد مادامالعمر دریبک در پژوهشهای بنیادی و کاربردی سرچشمه میگیرد، بلکه به انتقال دانش حیاتی به دانشجویان و کسانی که در خطوط مقدم فعالیتهای مدیریت اضطراری و تصمیمگیری قرار دارند نیز میپردازد. این کاملاً منطقی است که با توجه به سالها آموزش دوره های مرتبط با بلایا در سطح دانشگاه و کار کردن با پروژهی آموزش عالی آژانس فدرال مدیریت اضطراری، او چنین کتابی را بنویسد تا بتواند برنامههای درسی رشته های مرتبط با مدیریت اضطراری را در کالجها و دانشگاههای کشور توسعه بخشد. این موضوع همچنین با عملکرد وی در خصوص گنجاندن مکرر مدیران اضطراری و سیاستگذاران در کمیتههای مشورتی سازگار است، زیرا که او میخواست نتایج کارهایش، بازتابی از نیازها و علایق آنها و همچنین جامعه علمی باشد.
این کتاب صرفاً با در نظر گرفتن دانشمندان متخصص در علوم اجتماعی فاجعه نوشته نشده است. مخاطبان اولیهی آن هزاران دانشجو و پرسنل مدیریت اضطراری میباشند که به مروری کلی نیاز دارند؛ مروری بر عرصهای که توسط زبانی بسیار فنی و مباحث نظری بیش از حد طولانی، سنگین نشده باشد. چیزی که خوانندگان خواهند یافت بحثی بی نقص و بسیار خواندنی از بینشها و اصول وجوه مختلف بلایایی است که دریبک از تحقیقات گسترده خود و همکارانش در این زمینه آموخته، و همچنین بحثی در خصوص برخی از الگوهایی است که میتواند در تصمیمگیریهای موثر و اقدامات آمادگی برای بلایا و پاسخ به آنها مداخله کند. اگرچه پایهی تحقیق و نمونههای مورد بحث عمدتاً منعکس کننده تجربیات امریکاست، علاقمندان به بررسی وجوه انسانی بلایا صرف نظر از محل کشورشان، غذای فکر فراوانی را در بیانات دلسوزانهی دریبک خواهند یافت. پس از کتابهای قابل توجه متعدد دیگری که دریبک در مورد موضوع فجایع نوشته است، این کتاب برای مخاطبینی که اغلب نادیده گرفته میشوند، بسیار خوشایند در ادبیات این عرصه است.
[4]- Dr. Thomas E. Drabek
[5]- The Human Side of Disaster
[7]- E. L. Quarantelli and Russel Dynes
[9]- Disaster Research Center
[10]- Ohio State University
